Τα θέατρα ελέγχου: Οι ρόλοι με τους οποίους θέλουμε να ελέγξουμε τους άλλους

Η οικογένεια θεωρείται πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης, καθώς η αλληλεπίδραση των μελών της χαρακτηρίζεται από ισχυρές διαπροσωπικές και συναισθηματικές σχέσεις. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, πρωτογενείς και δευτερογενείς φορείς (σχολείο, εργασία, κράτος, Εκκλησία) συνυπάρχουν και ασκούν επιρροή. Η οικογένεια, λοιπόν, καθορίζει τις αξίες, τις συνήθειες, τους κανόνες και τις αντιλήψεις του παιδιού πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα, δηλαδή θεωρείται σημαντική όχι μόνο για την επιβίωση του ατόμου αλλά και για την συναισθηματική του ακεραιότητα.
Στα πλαίσια της οικογένειας, διαμορφώνονται και κάποιες εικόνες, οι οποίες αποτυπωμένες στο υποσυνείδητο μας, καθορίζουν την συμπεριφορά μας στο μέλλον. Για παράδειγμα, έχοντας μία τυραννική εικόνα για τους γονείς μας, πιθανόν στο μέλλον να αποκτήσουμε το προφίλ ενός τυραννικού και πιο σκληρού ανθρώπου, αντίστοιχα συμβαίνει αν οι γονείς μας φέρονταν επικριτικά ή υιοθετούσαν συχνά το ρόλο του θύματος.

Ο Φρόυντ, μιλούσε για μηχανισμούς άμυνας όπως η προβολή κατά την οποία το άτομο προβάλλει σε άλλους τάσεις, σκέψεις, κίνητρα που στο ίδιο προκαλούν άγχος ή δεν είναι αποδεκτά. Όποια πορεία και αν ακολουθήσουμε καταλήγουμε ότι ο άνθρωπος αναλαμβάνει κάποιον ρόλο. Οι ρόλοι αυτοί ποικίλλουν και με βάση κάποια κοινά χαρακτηριστικά έχουν την δυνατότητα να ομαδοποιηθούν.
Η έννοια «θέατρο ελέγχου» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον James Redfield στο βιβλίο «Η ουράνια προφητεία». Ο λόγος που οι άνθρωποι υιοθετούν κάποια πρότυπα είναι η επιβίωση. Η διαφορά της κοινωνίας μας από αυτή της ζούγκλας έγκειται στο ότι η πρώτη αποτελείται από άτομο με νόηση και ατομικότητα. Η ανθρώπινη κοινότητα δεν έχει να κάνει πάντα με την μυϊκή δύναμη, όπως συμβαίνει με τα ζώα, αλλά με την νοητική ικανότητα. Ως εκ τούτου, μπορεί να παρατηρήσουμε νωχελικά, αδύναμα άτομα να εξουσιάζουν δεκάδες ή και χιλιάδες άλλους, ή να παρατηρήσουμε άτομα που δεν φέρουν καμία μόρφωση, παιδεία και καλλιέργεια να εξουσιάζουν μια οικογένεια, μια κοινότητα κ.λπ.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που υιοθετούν πρότυπα συμπεριφοράς το κάνουν σε ένα ασυνείδητο επίπεδο, ενστικτωδώς δηλαδή, ανταποκρινόμενοι στο ένστικτο της επιβίωσης σε έναν κόσμο όπου αν δεν είναι αρκετά δυνατοί, κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Υπάρχουν ωστόσο αρκετοί άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν και συνειδητά εφαρμόζουν αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς έχοντας πλήρη επίγνωση των συνεπειών στον συνάνθρωπό τους, προσπαθώντας έτσι να τον χειραγωγήσουν.
Ας δούμε τα θέατρα ελέγχου:
Το θέατρο του τρομοκράτη:
Οι τρομοκράτες καταφέρνουν να κάνουν τους άλλους να τους προσέξουν με τη θορυβώδη συμπεριφορά τους, τη σωματική τους δύναμη, τις απειλές, τα απρόσμενα ξεσπάσματα. Όλοι φοβούνται ότι ο τρομοκράτης θα κάνει κάποιο σχόλιο που θα τους ντροπιάσει, ή θα θυμώσει μαζί τους, ή θα πάθει κρίση μανίας. Εγωκεντρικά άτομα κατά βάση, δίνουν συνεχώς διαταγές, φέρονται αυταρχικά, είναι άκαμπτοι, σαρκαστικοί… παρ’ όλο που αρχικά δεσμεύουν τους άλλους, δημιουργώντας μια αύρα δύναμης.
Ο τρομοκράτης έλκει, ζει, βιώνει, όλα τα απρόοπτα-απρόσμενα. Κάθε στιγμή ο τρομοκράτης, και ενώ είναι μόνος του, ζει και βιώνει τη ζωή του, κάνει σκέψεις τελείως απρόσμενες κι αναπάντεχες. “Κι αν συμβεί αυτό ή εκείνο; Αν η γυναίκα μου έτσι, αν πάρει φωτιά το σπίτι μου, αν χάσω τη δουλειά μου και δεν μπορώ να ζήσω, εγώ και η οικογένειά μου;”
Το θέατρο του θύματος:
Από έναν τρομοκράτη γεννιέται και το θύμα. Το θύμα νιώθοντας ότι ο τρομοκράτης του κλέβει ενέργεια, προσπαθεί να σταματήσει την απειλητική επαφή, παίρνοντας μια ζαρωμένη, ανήμπορη στάση… Το θύμα προσπαθεί να κάνει τον τρομοκράτη να νιώσει ένοχος για να σταματήσει την επίθεση…
Δε νιώθουν ποτέ ότι έχουν αρκετή δύναμη για να αντιμετωπίσουν ενεργητικά τον κόσμο, γι” αυτό προσπαθούν να προκαλέσουν συμπάθεια, προσελκύοντας ενέργεια προς το μέρος τους. Όταν χρησιμοποιούν τη σιωπηλή συμπεριφορά, τείνουν να ολισθήσουν προς το θέατρο του απόμακρου, αλλά ως θύματα που είναι, φροντίζουν να μη περάσει απαρατήρητη η σιωπή τους.
Το θέατρο του ανακριτή:
Οι ανακριτές δεν είναι τόσο απειλητικοί από την άποψη της σωματικής βίας, αλλά τσακίζουν το ηθικό και τη θέληση του άλλου αμφισβητώντας νοητικά όλες τις δραστηριότητες και τα κίνητρά του. Είναι εχθρικοί επικριτές που προσπαθούν συνεχώς να φέρουν έτσι τα πράγματα, ώστε να φανεί ότι οι άλλοι ευθύνονται για οτιδήποτε στραβό. Καθώς οι άλλοι αγωνίζονται να αποδείξουν την αξία τους ή να απαντήσουν στις επικρίσεις τους, τόσο περισσότερη ενέργεια του στέλνουν και τον τροφοδοτούν. Οι ανακριτές βρίσκονται πάντοτε σε επαγρύπνηση. Εμφανίζονται κυνικοί, σκεπτικιστές, σαρκαστικοί, εκνευριστικοί, τελειομανείς ή υποκριτικά ενάρετοι, ακόμα και ύπουλοι ή αδίστακτοι στους τρόπους που χρησιμοποιούν για να ελέγξουν τους άλλους. Αρχικά δεσμεύουν όλους με το πνεύμα τους, την αλάνθαστη λογική τους, τα αντικειμενικά γεγονότα που παραθέτουν και τη διανόηση τους.
Το θέατρο του απόμακρου:
Τα απόμακρα άτομα είναι χαμένα σ΄ ένα δικό τους εσωτερικό κόσμο από ανεπίλυτες συγκρούσεις, φόβους και αυτοαμφιβολίες. Πιστεύουν ασυνείδητα ότι αν υποκρίνονται τον μυστηριώδη ή τον αδιάφορο, κάποιος θα έρθει να τους τραβήξει έξω. Συχνά νιώθουν μοναξιά και κρατούν απόσταση από φόβο ότι οι άλλοι θα τους επιβάλλουν τη θέλησή τους ή θα αμφισβητήσουν τις αποφάσεις τους. Πιστεύουν ότι πρέπει να τα κάνουν όλα μόνοι τους και γι αυτό δεν ζητούν βοήθεια. Χρειάζονται ελεύθερο χώρο γύρω τους και συχνά αποφεύγουν τις δεσμεύσεις.
Το θέατρο του Κλόουν:
Ο κλόουν τραβά την προσοχή των γύρω του και διεκδικεί τον έλεγχό τους, βομβαρδίζοντάς τους με τέτοια αστεία που είναι αδύνατον να μην κάνει τους πάντες να γελούν. Ο κλόουν είναι πολύ ανασφαλής, έχει συνήθως τάσεις αυτοκαταστροφής και δεν έχει καθόλου καλή σχέση με τον εαυτό του. Πίσω από τα αστεία του κρύβεται στην πραγματικότητα ένα πολύ θλιμμένο, νευρικό και αγχώδες πλάσμα.
Τα αστεία του είναι σε μορφή ατάκας και εάν τα σκεφτείτε αργότερα δεν θα σας φανούν πλέον. Ο κλόουν, αν και μπορεί να σας κάνει να περνάτε καλά, κάνοντας την αφαίμαξη πιο γλυκιά από όλους τους υπόλοιπους, ωστόσο δεν παύει να είναι κι αυτός ένας έλεγχος.

Σίγουρα θα έχετε εντοπίσει σε ποιον τύπο ανήκετε εσείς και οι άλλοι γύρω σας. Αυτό όμως που έχει βαρύνουσα σημασία είναι η προσέγγιση της αυθεντικότητας του χαρακτήρα μας, γιατί μόνο με την πραγματική ουσία μας, μόνο με την αληθινή φύση των αντιδράσεων μας καταφέρνουμε να συνάψουμε σχέσεις με τους συνανθρώπους μας οι οποίες θα είναι ανθεκτικές στο χρόνο.

Δείτε στην συνέχεια αυτό το πολύ καλό και επεξηγηματικό βίντεο που δίνει και τους συνδυασμούς που προκύπτουν από το θέατρο που παίζει ο καθένας μας. Δίνει επίσης ορισμένες εξηγήσεις, αλλά και λύσεις!! Συνδυάζει την πνευματικότητα και την ψυχολογία για να μας ευαισθητοποιήσει σχετικά με την ανειλικρίνειά μας προς τον εαυτό μας, το θέατρο που παίζουμε στον κόσμο.
Το ότι η εγκλοβισμένη ενέργεια που δημιουργεί τα θέατρα μπορεί να μετασχηματιστεί σε δύναμη όταν τη συνειδητοποιήσουμε, είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα σημαντικό σημείο. Αλλά η συνειδητοποίηση δεν πρέπει να είναι μόνο διανοητική — συνειδητοποιούμε κάτι με όλο μας το είναι και νιώθουμε την ενέργειά του.
Αλλιώς, η δύναμη αυτή θα είναι ψεύτικη και θα’ναι ακόμα ένα θέατρο.
Η πραγματική δύναμη είναι πολύ απαλή. Είναι δύναμη της συνειδητότητας…